Oude Joodse invloeden in Afrika (2)

Jesaja maakt enkele keren melding van Joden in Egypte, Nubië en Seba (43:3; 45:14 e.a.). De laatste twee liggen ten zuiden van Egypte; het huidige Soedan en Somalië. Maar dat was wel lang voordat Jeremia met duizenden anderen naar Egypte vluchtte. Het lijkt erop dat de stammen die aan het eind van de vierde eeuw in de Hoorn van Afrika gekerstend werden, voordien overwegend joods waren. (Encyclopedia Judaica onder Falashas.) In de vroege middeleeuwen waren er drie grote Joodse koninkrijken in dat gebied, waarvan de laatste pas halverwege de zestiende eeuw door islamitische legers te gronde werd gericht.

De Romeinse historicus Strabo schreef in 18 AD dat de Joden: “reeds tot in iedere stad waren doorgedrongen. En het valt niet gemakkelijk een plaats ter wereld te vinden, die ... niet door dit volk beheerst wordt.” Op het einde van de eerste eeuw bekeerden de berberstammen in Marokko zich massaal tot het Jodendom. De Touareg- en vooral de Fulanistammen uit West-Afrika (nomadische stammen met een Berber-origine met 19 miljoen mensen) tonen een Joodse origine. Wonderlijk genoeg zijn ze nu de meest gedreven aanhangers van hun nieuwe religie... Maar als ze ooit hun eigen wortels ontdekken. Wat dan?

Veel stammen met Joodse wortels hangen momenteel de Islam aan. Maar ze hebben (vaak in het verborgene) ook allerlei eigens. Dat valt op bij de Yibirs in Somalië (30.000). Ze beschouwen hun eigen taal als een Hebreeuws dialect. Ze mogen die niet in het openbaar gebruiken. Ze leven als verschoppelingen aan de rand van dorpen en steden, waar ze geen grond mogen bezitten, doen de meest verachtelijke baantjes en worden zwaar gediscrimineerd, ‘want’ ze zijn de nazaten van een oud Joods koninkrijk. Toen Al Shabab merkte dat een van de parlementsleden in Mogadishu een Yibir is (Mohamned Daryeel), werd hij direct op de dodenlijst geplaatst. Hij woont nu in Kenya, maar voelt zich ook daar niet veilig. De haat is zo groot, dat sommigen hen willen uitroeien, ook al zijn de Yibirs al vier eeuwen islamitisch.

De Yibirs zijn ervan overtuigd dat hun oude geloof hen met geweld is ontnomen. Deze nazaten van een oud Joods koninkrijk werden zwaar gediscrimineerd. Ze mogen zelfs niet in de moskeeën komen (behalve de hunne), want ze zijn ‘onrein’. Yibirs hebben de gewoonte om te bedelen bij gezinnen waar een eerste kind geboren is. Ze voeren dit terug op de dood van de eerstgeboren zoons in Egypte, met de uittocht. Pas als men hen iets betaalt, zal dat kind gezegend worden, is de algemene opvatting. In het noordelijke Somaliland zijn de Yibirs relatief veilig, hoewel de discriminatie ook daar zwaar drukt. Heel wonderlijk is dat in dat land allerlei oude Joodse (en ook Christelijke) gebruiken zijn overgebleven. Veel namen daar zijn Hebreeuws.

De Yibirs hebben enig contact met verwante stammen in de Hoorn van Afrika en Jemen, die net als zijzelf zwaar worden verdrukt. Nog weinig is van hen bekend. Buitenlanders worden afgehouden van contact met hen.

Falasha’s, Lemba’s, Yibirs..., dat zijn maar enkelen van de miljoenen in Afrika die hun wortels zijn kwijtgeraakt. Maar velen zijn op zoek. “Geef ons de waarheid, Geef ons de Bijbel.” Ooit hoorde ik dat uit de mond van de leider van een stam met Joodse wortels in Nepal. Nu ook van een Yibir. Ooit werden ze ervan bestolen. Maar ze hebben er recht op. De Waarheid!

Bram Krol